129. rocznica urodzin Patrona Muzeum AK, gen. Emila Augusta Fieldorfa „Nila”

August Emil Fieldorf urodził się w Krakowie 20 marca 1895 roku jako syn Andrzeja oraz Agnieszki z domu Szwanda. Ojciec był przed wybuchem II wojny światowej pracownikiem Polskich Kolei Państwowych. August miał czwórkę rodzeństwa. Początkowo rodzina mieszkała w Krakowie przy ulicy Lubicz, następnie przeprowadziła się na ulicę Bosacką. Chłopiec został ochrzczony w kościele św. Mikołaja – ksiądz nie wyraził zgody na pierwsze imię Emil, w związku z czym wybrano August.

Późniejszy generał brygady związał się z wojskiem w trakcie Wielkiej Wojny, zgłaszając się na ochotnika do Legionów Polskich. Po zakończeniu I wojny światowej wstąpił w Krakowie do Polskiej Organizacji Wojskowej. Brał również udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a mianowicie: w kampanii łotewskiej, wyprawie na Kijów oraz Bitwie Warszawskiej.

II wojna światowa zastała go na stanowisku dowódcy 51. pułku Strzelców Kresowych w Brzeżanach. Jego oddział został rozbity niedługo po rozpoczęciu kampanii wrześniowej, a August Emil po rozmaitych perypetiach dotarł do Paryża, gdzie zgłosił się do Wojska Polskiego. Po upadku Francji w czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Po ukończeniu specjalistycznego szkolenia otrzymał rozkaz udania się do okupowanego kraju jako pierwszy emisariusz polskiego rządu na uchodźstwie.

W podróż ruszył 17 lipca pod przybranym nazwiskiem Emil Wielowiejski – do Warszawy dotarł we wrześniu. Na początku związał się ze strukturami Związku Walki Zbrojnej działającymi w okupowanej stolicy. Po przemianowaniu ZWZ na Armię Krajową stał na czele jednego z obszarów w Białymstoku. W listopadzie 1942 roku wyznaczono go na pierwszego komendanta Kierownictwa Dywersji (Kedywu) Komendy Głównej AK – funkcję tę, pod pseudonimem „Nil”, sprawował do marca 1944 roku.

Po rezygnacji z tego stanowiska otrzymał rozkaz od Komendanta Głównego Tadeusza Komorowskiego „Bora” stworzenia nowej podziemnej organizacji „Niepodległość” (kryptonim „NIE”), której zadaniem miało być bronienie suwerenności kraju po wkroczeniu Armii Czerwonej. Ze względu na wyznaczone zadania, a także konieczność pozostania w konspiracji, August Emil nie wziął udziału w Powstaniu Warszawskim.

28 września 1944 roku został awansowany na stopień generała brygady. W późniejszym czasie zaczął również pełnić funkcję zastępcy dowódcy AK gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” i sprawował ją aż do momentu rozwiązania organizacji. Po wojnie dwukrotnie aresztowany przez komunistyczne służby – NKWD i UB. Skazany na karę śmierci, wyrok wykonano 24 lutego 1953 roku w więzieniu Warszawa-Mokotów.

Generał August Emil Fieldorf ps. „Nil” uchwałą Rady Miasta Krakowa został patronem Muzeum Armii Krajowej w Krakowie we wrześniu 2001 roku.

W zbiorach naszej placówki wśród wielu cennych pamiątek po generale znajdują się m.in.:

• wyciąg z księgi urodzonych Urzędu Parafialnego św. Mikołaja w Krakowie wystawiony dla Augusta Emila Fieldorfa. Dokument został wydany 14 lutego 1948 roku przez ks. dr. Juliana Gołębia, proboszcza parafii;

• Krzyż Orderu Orła Białego dla gen. Augusta Fieldorfa „Nila” przyznany pośmiertnie 27 lipca 2006 roku przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego;

• odznaka pamiątkowa „Za Wilno” dla gen. Augusta Fieldorfa „Nila” – odznaka upamiętnia zajęcie Wilna przez Wojsko Polskie w trakcie walk z Armią Czerwoną w kwietniu 1919 roku;

• szachy, które gen. August Fieldorf ofiarował swemu ojcu Andrzejowi w dniu imienin. Na planszy znajduje się 16 figur i 16 pionków, po osiem w kolorze czarnym i białym;

• fotografia przedstawiająca małżonków Janinę i Emila Fieldorfów zwróconych do siebie twarzami. W prawym dolnym rogu wytłoczono napis: „JAN BUŁHAK WILNO”. Zdjęcie przyklejone do kartonu, na odwrocie współczesny napis „1920 r.”.

 

Tekst: Michał Czech