„Wokół legendy Marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza” – premiera książki wydanej przez Muzeum AK
W poniedziałek 11 marca 2024 r. w murach Muzeum AK miała miejsce promocja książki pt. „Wokół legendy Marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej w Krakowie 2 XII 2022 r. w 81. rocznicę śmierci Marszałka Polski i Naczelnego Wodza” pod red. Arkadiusza Bąka.
Spotkanie zorganizowano w przypadającą 11 marca 138. rocznicę urodzin marszałka Polski i Naczelnego Wodza z wojny obronnej 1939 r. Wydarzenie składało się z trzech części. W pierwszej dyrektor dr Jarosław Szarek przypomniał postać Edwarda Śmigłego-Rydza.
„Edward Śmigły-Rydz to postać niezwykła. Należał do pokolenia wyjątkowego, które wolnej Polski nigdy nie widziało, a które o niej ciągle marzyło. Najpierw wybrał sztukę, ale jego drogą życiową było wojsko” – mówił.
„Ta książka jest po to, żebyśmy się o postać Edwarda Śmigłego-Rydza dalej spierali. Takie postacie zawsze bowiem będą budzić spory. Ale ta książka jest po to, by zerwać czarne klisze, które przez całe lata do niego przyklejano” – podkreślał dyrektor Szarek.
Redaktor książki Arkadiusz Bąk przedstawił kulisy postania publikacji i jej zawartość. Tom w pierwszej części zawiera cztery artykuły naukowe wybitnych polskich historyków: prof. Marka Kornata, prof. Wiesława Jana Wysockiego, dr. hab. Krzysztofa Szwagrzyka oraz dr. Grzegorza Kały. W drugiej części publikuje się m.in. zapis z debaty eksperckiej, która miała miejsce 2 grudnia 2022 r. podczas konferencji naukowej pomiędzy prof. Wiesławem Janem Wysockim, dr hab. Krzysztofem Klocem oraz dr hab. Maciejem Zakrzewskim, a także artykuł publicystyczny Jarosława Kresy.
Natomiast trzecią część tomu stanowią niepublikowane wcześniej w całości wspomnienia Bazylego Rogowskiego dotyczące pobytu na Węgrzech w latach 1939-1941, w tym spędzenia prawie rok w roli adiutanta Śmigłego-Rydza. Ten obszerny opis wicewojewody tarnopolskiego uzupełnia opracowana w ten sam sposób relacja pochodzącego z Chochołowa kuriera Polskiego Państwa Podziemnego Stanisława Frączystego „Staszka”, który w październiku 1941 r. przeprowadzał marszałka z Węgier do okupowanego kraju.
W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele rodzin Stanisława Frączystego i Bazylego Rogowskiego. W drugiej części o postaci słynnego kuriera tatrzańskiego mówili jego córka Anna Rzepka i jej mąż Mirosław. Goście opowiedzieli o szlakach przerzutowych w Tatrach, o wypracowaniu własnej trasy przez Frączystego, o okolicznościach aresztowania kuriera przez gestapo w lutym 1942 r., po którym trafił do katowni „Palace” w Zakopanem, więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie, a następnie do niemieckich obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Buchenwaldzie. Po zakończeniu wojny wrócił do Polski, był działaczem społecznym, sołtysem Chochołowa. Dbał o miejsca pamięci i był inicjatorem ich upamiętnienia.
Z kolei o mjr. Bazylim Rogowskim, przedwojennym oficerze Wojska Polskiego i wicewojewodzie tarnopolskim, w 1941 r. organizatorze przerzucenia Edwarda Śmigłego-Rydza z Węgier do kraju opowiadała córka Barbara Tarabura i jej mąż Stanisław.
„Gdy tylko ojciec był w domu, to siedział i pisał. Pisał o marszałku Rydzu-Śmigłym, którego nazywał człowiekiem prawym. Całą drogę polityczną i wojskową mojego taty poznałam dopiero kilkanaście lat temu, bo o jego przedwojennej przeszłości w domu się nie mówiło” – opowiadała pani Barbara.
Jej mąż Stanisław przypomniał o operacji prowadzonej przez SB w latach 50 XX w. wobec byłego adiutanta Śmigłego-Rydza.
Trzecią część spotkania uświetnił występ krakowskiego muzyka Roberta Kasprzyckiego, autora płyty „Śmigły („Gdy późno w noc)”, zawierającej muzyczne interpretacje wierszy napisanych w latach 1939-1941 przez marszałka Śmigłego-Rydza.
Książkę „Wokół legendy Marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza” nabyć można w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie przy ul. Wita Stwosza 12 oraz w sklepie internetowym Muzeum AK pod linkiem: https://sklep.muzeum-ak.pl/13-wydawnictwa
Do 24 marca książka jest dostępna w promocyjnej cenie 10,00 zł.
Współorganizatorem wydarzenia były Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Księgarnia Akademicka. W spotkaniu udział wzięli współautorzy książki, przedstawiciele władz województwa, władz samorządowych województwa małopolskiego i miasta Krakowa, przedstawiciele świata nauki, służb mundurowych, reprezentantów związków kombatanckich i niepodległościowych oraz młodzież z Zespołu Szkół im. Hugona Kołłątaja w Jordanowie.
Wydarzenie uświetniło przekazanie Medalu „Pro Bono Poloniae” dla dr. hab. Olgierda Grotta, kierownika Działu Historycznego Muzeum AK w Krakowie.
Tekst: Arkadiusz Bąk
Fot.: Stefan Niedźwieński