Zgrupowanie AK "Żelbet"
Wiodącą rolę w organizacji struktur konspiracyjnych na tym terenie objął ppor. Dominik Ździebło "Kordian". Wkrótce organizacja została scalona z ZWZ. Nazwa "Żelbet" pojawiła się na przełomie 1939/1940 r. Stopniowo struktury "Żelbetu" rosły obejmując coraz szersze północno-zachodnie obszary Krakowa, gdzieniegdzie wychodząc na Grzegórzki, Dąbie, czy do niektórych podkrakowskich wsi oraz na prawobrzeżnej części Krakowa - np. na Piaskach Wielkich.
Poważnie nadszarpnęły "Żelbet" aresztowania rozpoczęte na wiosnę 1941 r., które na dłuższy czas zdezorganizowały pracę jego struktur. Odbudowa doprowadziła jednak do umocnienia i rozbudowania "Żelbetu". Stanowił on odtąd poważną część obwodu AK Kraków-Miasto. Pod koniec 1943 r. liczył on 3 bataliony oraz dwa bataliony szkieletowe, o łącznym stanie około 3 tysięcy żołnierzy.
W tym czasie działalność "Żelbetu" ograniczała się do dywersji oraz akcji likwidacyjnych konfidentów. Zadania te wykonywane były przez specjalnie wyselekcjonowanych i przygotowanych żołnierzy AK. Istotną częścią pracy stanowił także wywiad i kontrwywiad, którym kierował Stanisław Kostka Czapkiewicz "Sprężyna". Wagę jej w tym zakresie potęgował fakt, że na terenie działalności "Żelbetu" istniała dzielnica niemiecka, gdzie ulokowanych było wiele ważnych obiektów administracji i policji, ale także sił zbrojnych okupanta. W drugiej połowie 1944 r,. liczebność Niemców na tym terenie obliczano na 32 tysiące.
Ustawicznie prowadzona była akcja szkoleniowa - przygotowywano do walki świeżo przyjętą do AK młodzież, która nie miała okazji przed wojną przejść przeszkolenia wojskowego. W 1944 r. żołnierze Zgrupowania "Żelbet" osłaniali działalność radiostacji "Wisła" należącej do podziemnego przedstawicielstwa Rządu RP na Kraj - Krakowskiej Okręgowej Delegatury Rządu RP na Kraj, która nadawała z różnych miejsc położonych w okolicach Piasków Wielkich, Swoszowic i Kosocic oraz tajnej drukarni Konspiracyjnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych w Swoszowicach.
W okresie Akcji "Burza" w sierpniu 1944 r. "Żelbet" wespół z innym krakowskim Zgrupowaniem "Baszta" utworzył Związek Taktyczny Kraków Zachód 1/17 "Żelbet" - w ten sposób odtwarzał on 20 Pułk Piechoty w 6 Dywizji Piechoty AK.
Oprócz scharakteryzowanej wyżej działalności "Żelbet" utworzył oddziały partyzanckie w okolicach Krakowa już w maju 1944 r. Początkowo działały one na północ od Krakowa, w miechowskim, a od sierpnia w okolicach Myślenic. Tam również następowała koncentracja innych oddziałów partyzanckich, zarówno AK jak niektórych organizacji konspiracyjnych współpracujących z AK. Operowały one w tamtym rejonie do końca 1944 r. staczając szereg bitew i potyczek. Natomiast oddziały żołnierze "Żelbetu" pozostający w Krakowie uczestniczyli podczas zajmowania miasta przez Armię Czerwoną w zabezpieczaniu obiektów użyteczności publicznej, chronili również sam Wawel, wywieszając na nim biało-czerwoną flagę.
Po "wyzwoleniu" wielu z "Żelbetowców" doznało represji ze strony władz komunistycznych - wywożono ich do łagrów, męczono w kaźniach ubeckich i sowieckich. Niektórzy z nich uczestniczyli w zbrojnym oporze antykomunistycznym po 1945 r.
