24 marca 2025 r., w Narodowym Dniu Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, w Tokarni koło Myślenic odbędą się uroczystości poświęcone Katarzynie Filipek - Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, zamordowanej przez Niemców za ukrywanie Żydów.

Program uroczystości:

• 12.00 - msza w kościele Matki Bożej Śnieżnej w Tokarni
• 13.00 - uroczystości przy popiersiu Katarzyny Filipek w Tokarni

Organizatorami obchodów są Oddział IPN w Krakowie, wojewoda małopolski, wójt Tokarni, rodzina Filipków i proboszcz parafii Matki Bożej Śnieżnej w Tokarni.

Katarzyna Filipek urodziła się 12 marca 1897 r. w Więcierzy (gmina Tokarnia). W 1921 r. poślubiła Mateusza Filipka. Mieszkali w Tokarni, gdzie prowadzili gospodarstwo. W styczniu 1939 r. Katarzyn owdowiała. Pozostała sama z sześciorgiem dzieci i siódmym - nienarodzonym. Sytuacja materialna w domu była bardzo trudna. Mimo to latem 1943 r. zdecydowała się udzielić w swoim gospodarstwie schronienia sześciu członkom żydowskiej rodziny Szternlichtów (lub Sternlichtów, Sterlingów, względnie Steinbergów). Byli oni mieszkańcami sąsiedniej wsi Krzczonów, którym w sierpniu 1942 r. udało się uniknąć wywiezienia przez Niemców.

Początkowo Katarzyna Filipek umieściła ich w stodole, następnie przygotowała kryjówkę na strychu. W styczniu 1944 r. niemiecka żandarmeria aresztowała Żydów i wywiozła ich do Jordanowa. Prawdopodobnie tam wszyscy zostali rozstrzelani. Dwa tygodnie później Niemcy aresztowali w Tokarni Katarzynę Filipek. Ją również wywieźli do Jordanowa, a stamtąd do więzienia w Nowym Targu. Po przejściu brutalnych przesłuchań, 21 lutego 1944 r. została skazana na karę śmierci i rozstrzelana 6 marca 1944 r. koło Nowego Targu (obecnie osiedle Bór).

Dwie inne bohaterskie kobiety - ofiary Niemców

W tej samej egzekucji Niemcy zamordowali także Marię Barglik, również ukrywającą Szternlichtów w Tokarni oraz Helenę Mrugałę (występującą też pod nazwiskiem Migiel), która miała udzielać schronienia Żydom w Leśnicy koło Szaflar. Wszystkie ofiary zostały pochowane w miejscu zbrodni. Ich grób odnaleziono dopiero po 41 latach. Po ekshumacji szczątki trzech kobiet spoczęły we wspólnej mogile na nowotarskim cmentarzu komunalnym. W 1988 r. Katarzyna Filipek została uhonorowana tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.

Błogosławieni z Markowej

24 marca 1944 r. w Markowej na Podkarpaciu Niemcy zamordowali mieszkającą tam ośmioosobową rodzinę Ulmów oraz ukrywanych przez nich Żydów z rodzin Goldmanów, Didnerów i Grünfeldów. Izraelski Instytut Yad Vashem w 1995 r. zaliczył Wiktorię i Józefa Ulmów w poczet Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Od 2018 r., decyzją parlamentu, w rocznicę zbrodni w Markowej obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. 10 września 2023 r. papież Franciszek dołączył rodzinę Ulmów do grona błogosławionych Kościoła katolickiego.