Urodził się 12 III 1910 r. w Stryju. Uczył się w gimnazjum we Lwowie i w Stryju, gdzie zdał maturę w 1931 r. W XI 1931 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, w której kurs unitarny ukończył w VIII 1932 r. Po czym od X kształcił się w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. W VIII 1934 r. mianowany podporucznikiem został dowódcą plutonu a następnie szwadronu 4 pułku ułanów w Wilnie, w 1938 r. awansując na porucznika.

W kampanii 1939 r. dowodząc 2 szwadronem 4 p.uł. w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii walczył od Piotrkowa, przez Lubelszczyznę po Medykę. W końcowej fazie wchodząc w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. Władysława Andersa, 27 IX trafił do niewoli niemieckiej, z której po kilku dniach zbiegł i przedostał się do Lwowa.

Bezskutecznie usiłował przejść na Węgry, po czym w XI powrócił do Wilna i próbował przez Litwę dostać się do wojska we Francji. Na początku 1940 r. w Wilnie przystąpił do konspiracji odtwarzającej 4 p.uł. podporządkowany Służbie Zwycięstwu Polski - Związkowi Walki Zbrojnej, a od 1941 r. służył w wywiadzie ZWZ, m.in. organizując siatkę na linii Wilno-Podbrodzie-Ryga.

Wiosną zgłosił projekt zorganizowania oddziału partyzanckiego. W VIII 1943 r. z Komendy Okręgu Wilno Armii Krajowej otrzymał przydział na stanowisko dowódcy oddziału partyzanckiego "Kmicica". Dotarł już tylko do resztek zdziesiątkowanego przez Sowietów oddziału nad jeziorem Narocz. Odbudował siły oddziału, w XI przemianował go na 5 Brygadę Wileńską i przeprowadził szereg akcji przeciw Niemcom i Litwinom. 31 I 1944 r. został ranny pod Worzianami. W IV został aresztowany w Wilnie, lecz zbiegł i powrócił do 5 BW.

5 BW nie wzięła udziału w operacji "Ostra Brama" lecz za zgodą komendy okręgu, przebijała się wśród potyczek z Niemcami na zachód. 23 VII 1944 r. formalnie rozwiązał 5 BW, otoczoną przez Sowietów w Puszczy Grodzieńskiej, nakazując małymi grupami przebić się do Puszczy Augustowskiej i tam skoncentrować. We IX resztki 5 BW podporządkował Komendzie Okręgu Białystok AK, która nakazała mu trwając w Puszczy Białowieskiej odtwarzać 5 BW. W XI 1944 r. awansował na majora.

W II 1945 r. 5 BW została oddziałem dyspozycyjnym dowódcy Okręgu Białystok Armii Krajowej Obywatelskiej. Wczesnym latem 1945 r. przeprowadził szereg akcji przeciwko Sowietom i ich kolaborantom. Po rozkazie Delegatury Sił Zbrojnych w Kraju, od IX do X rozformował 5 BW, pozostawiając tylko szwadron kadrowy.

Jesienią 1945 r. przedostał się na Pomorze i podporządkował się komendzie eksterytorialnego Wileńskiego Okręgu AK. Od 1946 r. utworzył kilka patroli dywersji, a w IV odtworzył w Borach Tucholskich 5 BW stając znów na jej czele. Dysponując 3 szwadronami kadrowymi operował w Olsztyńskiem, na Pomorzu Gdańskim i Zachodnim. W VIII z jednym szwadronem przedostał się w Białostockie, gdzie w X dołączył do 6 Brygady Wileńskiej. W zimie dowodził jeszcze akcjami bojowymi 6 BW lecz od III 1947 r. ukrywał się m.in.: w Warszawie, w okolicy Głubczyc, w Zakopanem i w Osielcu koło Jordanowa.

Tam został aresztowany 30 VI 1947 r. i przewieziony do Warszawy, gdzie po długotrwałym śledztwie 2 XI 1950 r. został skazany na karę śmierci.

Zamordowano go 8 II 1951 r. w więzieniu mokotowskim, a ciało ukryto. Jego szczątki został odkryte w kwaterze "Ł" na Powązkach wiosną 2013 r.

Był odznaczony m.in.: Orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Walecznych; pośmiertnie Orderem Virtuti Militari IV klasy (1988) i Orderem Polonia Restituta I klasy (2007).

Piotr M. Boroń

Wybrana literatura:
Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, pod red. K. Komorowskiego, Warszawa 1996;
K. Krajewski, T. Łabuszewski, Zygmunt Szendzielarz (1910-1951) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny, t. I, Kraków 2002;
P. Kozłowski, Szendzielarz Zygmunt [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XLVIII/2 z.197, Warszawa 2012.