Zapraszamy od 10 do 17 z wyjątkiem poniedziałków

Stypułkowski Zbigniew


Uczestnik rozbrajania Niemców w Warszawie w XI 1918 r., uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, członek warszawskiej adwokatury, wieloletni działacz Stronnictwa Narodowego, poseł na Sejm, uczestnik kampanii 1939 r., jeniec obozów sowieckich i niemieckich, w 1942 r. inicjator powstania Narodowych Sił Zbrojnych, w 1944 r. doprowadził do włączenia NSZ w szeregi Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, współtwórca Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, porwany do Moskwy i skazany w tzw. procesie szesnastu, emigracyjny działacz polityczny.

Urodził się 24 III 1904 r. w Warszawie. Uczył się od 1911 r. w warszawski gimnazjum gen. P. Chrzanowskiego (od 1914 r. Towarzystwa Szkoły M. hr. Zamoyskiego, od 1918 r. Tow. im. J. Zamoyskiego). W XI w 1918 r. rozbrajał Niemców w Warszawie. W 1920 r. przerwał naukę i wstąpił do wojska.

Od VII 1920 r. walczył w wojnie polsko-bolszewickiej w pociągu pancernym "Mściciel" na froncie południowym, a w X zwolniono go ze służby.

W VI 1921 r. zdał maturę i studiował na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie, gdzie w 1925 r. ukończył studia. W 1926 rozpoczął aplikację sądową, w 1928 r. adwokacką. W 1930 r. po wpisaniu na listę adwokacką, otworzył kancelarię w Warszawie.

Od gimnazjum był związany z ruchem narodowym, a w 1930 r. wszedł w skład Zarządu Okręgu Podlaskiego Stronnictwa Narodowego, został wybrany w okręgu Biała Podlaska i był posłem na Sejm od XI 1930 do 1935 r. Był prezesem Zarządu Okręgu Podlaskiego SN do 1937 r., kiedy to opowiedział się za zbliżeniem z obozem sanacyjnym, udzieleniem poparcia marszałkowi E. Śmigłemu-Rydzowi i armii, za co pozbawiono go funkcji i zawieszono jego członkostwo w SN.

Jako adwokat brał udział w licznych procesach, w tym politycznych, będąc jednym z obrońców Adama Doboszyńskiego, organizatora tzw. wyprawy myślenickiej w VI 1936 r.

W kampanii 1939 r. udał się z Warszawy do Zamościa, gdzie przydzielono go do żandarmerii i skierowano do Łucka. Tam 18 IX dostał się do sowieckiej niewoli i został uwięziony w obozie w Talicy koło Gorki (Niżnij Nowgorod). W XI 1939 przekazano go Niemcom, którzy przez obóz przejściowy w Małaszewiczach odtransportowali go do Stalagu VII A w Moosburgu, skąd po orzeczeniu lekarskim został zwolniony w IV 1940 r.

Po czym powrócił do Warszawy, gdzie w parę tygodni później został na kilka dni aresztowany. W konspiracji był członkiem Komisji Wojskowej Zarządu Gł. SN i przeciwnikiem scalenia Narodowej Organizacji Wojskowej ze Związkiem Walki Zbrojnej - Armią Krajową, przez co popadł w spór z głównymi działaczami SN, będącymi zwolennikami scalenia.

We IX 1942 r. doprowadził do połączenia nie scalonych z AK narodowych organizacji zbrojnych i powstania Narodowych Sił Zbrojnych. Od V 1943 r. pełnił obowiązki przewodniczącego Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej, będącej zapleczem politycznym NSZ.

W I 1944 r. przeprowadził pertraktacje z Dowódcą AK, które doprowadziły w III do podporządkowania NSZ Dowódcy Sił Zbrojnych w Kraju i włączeniu NSZ w szeregi AK.

Walczył w Powstaniu Warszawskim, a po jego zakończeniu wyszedł ze stolicy z ludnością cywilną i przebywał w Piotrkowie.

Wówczas był współinicjatorem połączenia oddziałów NOW i NSZ, które nie weszły w skład AK, w powstałe w XI 1944 r. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe. Przewodniczył wówczas Radzie Politycznej SN, a od 8 III 1945 był przedstawicielem SN w Radzie Jedności Narodowej i w tym charakterze udał się na rozmowy z sowieckim pułkownikiem Pimienowem 28 III do Pruszkowa, skąd wraz z przedstawicielami polskiego podziemia został porwany do Moskwy. W tzw. procesie szesnastu 21 VI 1945 r. został skazany na cztery miesiące więzienia.

Po czym w VIII 1945 r. powrócił do Warszawy, zaś 30 XI skrycie opuścił Polskę i przez amerykańską strefę okupacyjną w Niemczech dotarł do Ankony, gdzie zaciągnął się do służby prasowej 2 Korpusu Polskiego.

Od 1948 do 1952 r. przewodniczył SN w Wielkiej Brytanii, i od 1949 do 1954 r. był przedstawicielem SN w emigracyjnej Radzie Politycznej. Popierając generała K. Sosnkowskiego w sprawie podpisania Aktu Zjednoczenia polskiego uchodźstwa w III 1954 r., stanął w opozycji do prezydenta RP Augusta Zaleskiego. Latem 1954 r. wybrano go do Tymczasowej Rady Jedności Narodowej (od 1962 r. RJN) i w Egzekutywie Zjednoczenia Narodowego kierował Działem Spraw Wewnętrznych.

Od 1959 do 1970 r. był przedstawicielem EZN w Stanach Zjednoczonych, gdzie m.in. przekonywał amerykańskich polityków do uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Po powrocie do Londynu od 1976 r. był przewodniczącym Komitetu Politycznego SN.

Zmarł 30 III 1979 r. w Londynie i został pochowany na cmentarzu Gunnersbury.

Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Piotr M. Boroń

Wybrana literatura:
W. Grabowski, Tajna polska administracja cywilna 1940-1945, Warszawa 2003;
W. Baliński, A. Chmielarz, Porwanie i proces szesnastu. Oskarżajcie nas wszystkich, nie tylko szesnastu... Wystawa w Muzeum AK, Kraków 2005;
M. Ryńca, Stypułkowski Zbigniew [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XLV/2 z. 185, Warszawa 2008.


Zmień ustawienia cookies