Zapraszamy od 10 do 17 z wyjątkiem poniedziałków

Seweryn Tadeusz


Członek "Strzelca", żołnierz Legionów Polskich i Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, nauczyciel w gimnazjach i seminariach nauczycielskich, artysta malarz i grafik, etnograf, działacz ruchu ludowego, wieloletni dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie, oficer Organizacji Orła Białego-Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej, kierownik Okręgowego Kierownictwa Walki Cywilnej, Okręgowy Delegat Rządu w Krakowie, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Urodził się 21 VIII 1894 r. w Żabnie koło Dąbrowy Tarnowskiej. Uczył się przez rok w gimnazjum w Nowym Sączu, a następnie w IV Gimnazjum w Krakowie, gdzie zdał maturę w 1913 r. Po czym studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego i w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.Będąc członkiem Towarzystwa "Strzelec" w VIII 1914 r. zgłosił się do formujących się Legionów Polskich lecz niebawem, ze względu na stan zdrowia, został zwolniony.

Kontynuował studia na UJ, gdzie uzyskał absolutorium i w ASP, które zwieńczył dyplomem w 1918 r.

W 1916 r. ponownie zaciągnął się do Legionów, gdzie od II 1917 r. służył w archiwum. Po tzw. kryzysie przysięgowym, służąc w Polskiej Sile Zbrojnej (Polnische Werhmacht), zdezerterował. Ujęty przez Austriaków został osadzony w obozie internowania legionistów w Witkowicach pod Krakowem, skąd skierowano go na front włoski, jednak zdołał zbiec do Królestwa Polskiego.Od 1918 do 1919 r. pod fałszywym nazwiskiem był nauczycielem w gimnazjum w Janowie Lubelskim i należał do Polskiej Organizacji Wojskowej, która w XI 1918 r. rozbroiła tam Austriaków. W 1919 r. założył Muzeum Regionalne w Janowie. Po czym był nauczycielem w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Chełmie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej sformował ze swoich uczniów 2 szwadrony i wraz z nimi walczył na Lubelszczyźnie i Podlasiu w partyzanckich oddziałach jazdy majora Feliksa Jaworskiego.

Od 1921 do 1929 r. był nauczycielem w PSN w Tomaszowie Mazowieckim, w tym czasie prowadził badania etnograficzne w Łowickiem i na Huculszczyźnie, otworzył Muzeum Regionalne w Tomaszowie, założył i redagował tygodnik "Echo Mazowieckie", pozyskiwał zbiory dla Muzeum Etnograficznego w Krakowie, przebywał też na stypendium artystycznym we Francji i Włoszech.

Jesienią 1929 r. rozpoczął pracę w I Gimnazjum i w Muzeum Etnograficznym w Krakowie. W 1930 r. obronił doktorat na UJ, został kustoszem ME i odbył podróż naukową do Czechosłowacji, na Węgry i do Jugosławii.

Od 1929 r. należał do Cechu Artystów Plastyków "Jednoróg", w 1933 r. przyłączył się do malarskiej Grupy "Dziesięciu", był też członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków.

W 1931 r. został członkiem Stronnictwa Ludowego.

Od X 1937 r. był dyrektorem Muzeum Etnograficznego, którym pozostał do V 1965, z przerwą w czasie okupacji niemieckiej.W VI 1939 r. habilitował się w dziedzinie etnografii na Uniwersytecie Poznańskim.

Został zmobilizowany w VIII 1939 r. i w czasie kampanii dyslokowano go do Lwowa, gdzie po kapitulacji uniknął niewoli, a w X udało mu się powrócić do Krakowa.

Tu niezwłocznie przystąpił do grupy sabotażowo-dywersyjnej Organizacji Orła Białego, która w III 1940 r. została scalona ze Związkiem Walki Zbrojnej. 19 III 1941 r. zdołał zbiec w chwili aresztowania i do końca okupacji niemieckiej ukrywał się w Krakowie. Od połowy 1941 r. pracował w Biurze Dokumentów - komórce legalizacyjnej podziemnego ruchu ludowego. W V 1941 r. został kierownikiem Okręgowego Kierownictwa Walki Cywilnej przemianowanej w III 1944 r. na Okręgowe Kierownictwo Oporu Społecznego. Wchodził w skład sztabu Okręgowego Kierownictwa Walki Podziemnej. Z polecenia Okręgowego Delegata Rządu organizował Cywilne Sądy Specjalne, Komisje Sądowe i placówki Ekspozytury Śledczej oraz egzekutywy wyroków, do końca okupacji był prokuratorem CSS. Angażował się w akcję "N" i współredagował m.in. "Kurier Powszechny" jako naczelnik Wydziału Prasy i Informacji ODR. Od III 1943 r. zasiadał w krakowskiej Radzie Pomocy Żydom "Żegota". Od lata 1944 r. był dyrektorem Biura i zastępcą ODR w Krakowie.

Od 15 III 1945 r. pełnił obowiązki ODR. 17 IV został aresztowany i przez trzy miesiące przetrzymywany przez Sowietów w piwnicach na pl. Inwalidów. W X 1945 r. ujawnił się przed Komisją Likwidacyjną b. Armii Krajowej w Krakowie.

Od 1945 do 1947 r. należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego, a od 1958 r. do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.

Od IV 1946 do VIII 1947 r. był docentem w Seminarium Socjologii i Etnologii UJ. Później poświęcił się głównie muzealnictwu. Od 1956 do 1961 r. był prezesem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.

Zmarł 17 I 1975 r. w Krakowie i spoczął na cmentarzu Rakowickim.

Był odznaczony m.in.: dwukrotnie Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Piotr M. Boroń

Wybrana literatura:
Seweryn Tadeusz [w:] Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego, Warszawa 1989;
W. Bieńkowski, Seweryn Tadeusz [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXVI/3 z. 150, Warszawa 1995;
W. Grabowski, Polska tajna administracja cywilna 1940-1945, Warszawa 2003.


Zmień ustawienia cookies