Zapraszamy od 10 do 17 z wyjątkiem poniedziałków

Demel Franciszek


Podoficer Związku Strzeleckiego, Legionów Polskich i Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej, absolwent Wyższej Szkoły Wojennej, oficer Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych i Sztabu Głównego, uczestnik kampanii 1939 r., Szef Sztabu Komendy Gł. Związku Walki Zbrojnej w Paryżu, oficer Sztabu Naczelnego Wodza, w kampanii włoskiej dowódca 4 Wołyńskiej Brygady Piechoty, oficer wywiadu 2 Korpusu Polskiego.

Urodził się 19 XI 1896 r. w Brodach. Uczył się w gimnazjum w Brodach i w II Gimnazjum w Rzeszowie. Od 1912 r. należał do Związku Strzeleckiego.

Ukończywszy kurs podoficerski ZS w VIII 1914 r. wraz z 2 kompanią "rzeszowską" wszedł w skład VI batalionu 1 pułku piechoty Legionów Polskich. Przeszedł cały szlak bojowy 1 pp LP, będąc rannym pod Kuklami w X 1915 r.; zapewne wtedy, w trakcie rekonwalescencji zdał maturę w Wadowicach. W 1917 r. ukończył kurs Szkoły Oficerskiej Polskiej Siły Zbrojnej w Zambrowie. Po tzw. kryzysie przysięgowym w Legionach w VII 1917 r. został wcielony do armii austriackiej i skierowany na front włoski. W V 1918 r. uzyskał urlop z przydziałem do szpitala wojskowego w Krakowie i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Działając w Polskiej Organizacji Wojskowej w X 1918 r. został skierowany do Stryj, skąd zagrożony przedostał się do Przemyśla.

W XI 1918 r. wstąpił do 5 pp. i z nim, jako podporucznik odbył wojnę polsko-ukraińską, a następnie walczył w wojnie polsko-bolszewickiej jako dowódca kompanii w 32 pp.

Po wojnie wraz z 32 pp stacjonował w Modlinie; został zweryfikowany jako kapitan. W X 1925 r. ukończył Wyższą Szkołę Wojenną, po czym był referentem operacyjnym w Dowództwie Okręgu Korpusu nr IX w Brześciu. Od 1926 do 1929 r. służył w Sztabie Inspektora Armii gen. Józefa Rybaka w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Po awansie na majora, od 1929 do XI 1933 r. w Sztabie Głównym kierował referatem operacyjnym w Oddziale III, a od 1930 r. referatem "Rosja", później Wydziałem Studiów w Oddziale II. Następnie dowodził I batalionem 30 pp w Warszawie. W IX 1935 r. powrócił do GISZ, gdzie był oficerem do prac, II a później I oficerem Sztabu Inspektora Armii na Odcinek Polesie; awansując w 1936 r. na podpułkownika.

W kampanii 1939 r. walczył jako oficer do zleceń dowódcy Frontu Południowego gen. K. Sosnkowskiego. Uniknął niewoli i w X przez Węgry przedostał się do Francji.

Od XI 1939 r. służył w Komendzie Gł. Związku Walki Zbrojnej w Paryżu jako Kierownik Okupacji Sowieckiej i zastępca szefa sztabu, a od I do VI Szef Sztabu; od 29 V do 2 VI 1940 r. uczestniczył w konferencji belgradzkiej przedstawicieli KG ZWZ i kierownictwa ZWZ w kraju. W V 1940 r. awansował na pułkownika.

Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Od IX 1941 r. był zastępcą dowódcy baonu w 7 Brygadzie Kadrowej Strzelców. W VII 1943 r. został szefem Oddziału III, a od XI 1944 r. Oddziału Wyszkolenia Sztabu NW.

Od IV do XI 1945 r. wałczył we Włoszech dowodząc 4 Wołyńską Brygadą Piechoty i wsławił się w wyzwoleniu Bolonii w IV 1945 r. Po czym służył w sztabie 2 Korpusu Polskiego w Ankonie, jako Szef Biura Planowania - faktycznie wywiadu 2 KP. Po dyslokacji 2 KP do W. Brytanii w 1947 r. został formalnie zdemobilizowany. Niemniej w latach 1946-1949 kierował "Komórką płk. Demela" - zakonspirowaną w Brukseli placówką polskiego wywiadu.

Po czym osiadł w Londynie. W latach 50. w Związku Sztabu Głównego rozpracowywał sprawy wojskowe w Polsce i wojny psychologicznej. Utrzymywał się z pracy w kawiarni.

Zmarł 19 IX 1976 r. w Londynie, spoczął na cmentarzu Pwllheli w Walii.

Był odznaczony m.in.: Orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Niepodległości, Orderem Polonia Restituta V klasy.

Piotr M. Boroń

Wybrana literatura:
Roczniki oficerskie 1924, 1928, 1932;
Piechota polska 1939-1945, z. 15, Londyn 1974;
M. Ney-Krwawicz, Komenda Główna Armii Krajowej, Warszawa 1990;
R. Rybka, K. Stefan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006;
J. Kirszak, Pułkownik dypl. Franciszek Demel [...], "Biuletyn informacyjny" Światowego Związku Żołnierzy AK, Wrocław nr 2 (81) 2010.


Zmień ustawienia cookies