Zapraszamy od 10 do 17 z wyjątkiem poniedziałków

Nowak-Jeziorański Jan


Ekonomista, żołnierz kampanii 1939 r. i konspirator, publicysta polityczny, kurier i emisariusz władz polskich w kraju i w Londynie, redaktor powstańczego Radia "Błyskawica", po wojnie redaktor Sekcji Polskiej BBC, wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, działacz Kongresu Polonii Amerykańskiej, mąż stanu nie pełniący oficjalnej funkcji publicznej.

Właściwie Zdzisław Jeziorański. Urodził się 2 X 1914 r. w Berlinie. Maturę zdał w gimnazjum A Mickiewicza w Warszawie w 1932 r. Studia ekonomiczne na Uniwersytecie w Poznaniu ukończył w 1936 r. W VI 1937 r. został absolwentem Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu. Od 1937 do 1939 r. był starszym asystentem w katedrze ekonomiki Uniwersytetu w Poznaniu.

W kampanii 1939 r. walczył w 2 dywizjonie artylerii konnej i dostał się do niemieckiej niewoli, z której zbiegł w trakcie transportu, lecz został ponownie pojmany i trafił do obozu w Vosswalde (Fosowskie) na Śląsku, skąd uciekł i z końcem X 1939 r. dotarł do Warszawy.

Tu współdziałał w tworzącymi się strukturami konspiracji. Od połowy 1941 r. był współpracownikiem Biura Informacji i Propagandy Komendy Gł. Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej, biorąc udział w Akcji "N", mającej na celu załamanie morale Niemców oraz zaufania do narodowo-socjalistycznego przywództwa.

W 1943 r. podjął się misji kuriera, dostarczając do polskiego poselstwa w Sztokholmie tajną pocztę od władz krajowych.

Po powrocie do Warszawy powierzono mu jeszcze w 1943 r. funkcję emisariusza podziemnych władz cywilnych i wojskowych do rządu i Naczelnego Wodza w Londynie. Przybywszy tam przekazał informacje z kraju i odbył rozmowy z przedstawicielami najwyższych władz polskich i brytyjskich z W. Churchillem i A. Edenem na czele.

Do kraju powrócił drogą lotniczą poprzez Brindisi we Włoszech na lądowisko pod Tarnowem 25/25 VII 1944 r.(akcja Most III). Był ostatnim emisariuszem z Londynu do władz krajowych przed Powstaniem. Przekazał m.in. obojętny stosunek aliantów wobec losu Polski i Powstania.

W czasie Powstania pracował w redakcji Radiostacji "Błyskawica".

Tuż przed zakończeniem walk został wysłany jako emisariusz do Londynu z mikrofilmami archiwum Powstania. Polskę udało mu się opuścić w XII 1944 r., na krótko został internowany w Szwajcarii i w I 1945 r. dotarł do Anglii. W II 1945 r. awansował na kapitana.

Po zakończeniu wojny pozostał na uchodźstwie. Od 1946 do 1955 r. zasiadał we władzach naczelnych Polskiego Ruchu Wolnościowego "Niepodległość i Demokracja" (stronnictwa lewicy piłsudczykowskiej). Od 1947 r. działał w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów i od 1948 do 1951 r. pracował w Sekcji Polskiej BBC w Londynie.

Od XII 1951 do XII 1975 r. był dyrektorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium. Po czym zamieszkał w Waszyngtonie, gdzie został działaczem Kongresu Polonii Amerykańskiej, a w latach 1977-1992 konsultantem Rady Bezpieczeństwa Narodowego USA.

W VIII 1989 r. pierwszy raz po wojnie przyjechał do Polski, by w 2002 r. osiąść na stałe w Warszawie.

Od 1994 r. jego felietony "Polska z oddali", a później "Polska z bliska" były nadawane w Programie I Polskiego Radia. Do końca życie był aktywny w sprawach publicznych nie pełniąc żadnej oficjalnej funkcji.

Zmarł 20 I 2005 r. w Warszawie.

Był odznaczony m.in.: Orderem Orła Białego, Orderem Virtuti Militari V klasy, Orderem Polonia Restituta I klasy, Krzyżem Walecznych.

Piotr M. Boroń

Wybrana literatura:
Polonia. Słownik biograficzny, Warszawa 2000;
Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, Warszawa 2004.


Zmień ustawienia cookies