Piękna Niepodległa

W organizacjach niepodległościowych, niemal od początku ich istnienia, działały kobiety. Pełniły funkcje kurierek, zajmowały się przygotowywaniem materiałów wybuchowych, ale także czynnie uczestniczyły w akcjach bojowych. Kiedy wybuch Wielkiej Wojny przyniósł szansę odzyskania upragnionej od pokoleń niepodległości, kobiety – tak samo jak mężczyźni – rozumiały, że nie da się kupić jej „za dwa grosze i dwie krople krwi”.

W czasie I wojny światowej kobiety działały w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej, jako sanitariuszki
i lekarki na froncie, a niektóre z nich także z bronią w ręku. Poświęcenie tych ostatnich było ogromne, bowiem w związku z zakazem przyjmowania do wojska kobiet musiały – co z naszej perspektywy może wydawać się groteskowe – udawać mężczyzn i służyć pod przybranymi nazwiskami. Były jednak także panie „walczące” piórem i pędzlem, domagające się zrównania w życiu politycznym i społecznym mężczyzn i kobiet.

Po zakończeniu wojny dla kobiet, które nie chciały złożyć broni we Lwowie, a następnie w Wilnie zorganizowana została Ochotnicza Legia Kobiet, której żołnierze mieli ogromne zasługi w obronie Lwowa oraz wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Ochotniczki walczyły także w powstaniach śląskich.

Wiele kobiet po zakończeniu działań wojennych pragnęło zwyczajnego, spokojnego rodzinnego życia. Inne rzuciły się w wir pracy społecznej, polityki, a nawet… wstępowały do zakonów. Radość z odzyskanej niepodległości nie trwała jednak długo. Po niecałych dwudziestu latach po raz drugi trzeba było bronić ojczyzny. I wówczas kobiety nie zawiodły: działały w konspiracji na równi z mężczyznami. Wiele z nich przypłaciło to więzieniem, torturami, zesłaniem, obozem koncentracyjnym i nierzadko śmiercią.

Na wystawie zaprezentowane są sylwetki bardziej i mniej znanych uczestniczek obu konspiracji niepodległościowych, a także kobiet aktywnych na innych polach, nie mniej ważnych dla budowy niepodległego kraju – artystek, pionierek, polityków i działaczek społecznych. Wśród nich znajdą się m. in. Aleksandra Zagórska – komendantka Ochotniczej Legii Kobiet, Wanda Gertz – legionistka i komendantka „Dysku”, Stanisława Paleolog – działaczka niepodległościowa i komisarz policji, Maria Chełmicka – komendantka POW w Lublinie, w dwudziestoleciu międzywojennym posłanka i senatorka, Olga Stawecka – żołnierz Legionów, a następnie siostra serafitka, Helena Bujwidówna-Jurgielewiczowa – obrończyni Lwowa i pierwsza kobieta-weterynarz.

Główna część wystawy zlokalizowana jest na poziomie +1. W wydzielonych przestrzeniach znajdują się tablice wprowadzające w tematykę wystawy, pamiątki po bohaterkach walk o niepodległość oraz przedmioty codziennego użytku, z których korzystały kobiety we wzmiankowanym okresie. Zwiedzający mają także okazję zajrzeć do garderoby elegantki-konspiratorki czy za parawan szpitala polowego. W przestrzeniach wystawy odtworzone zostały wnętrza mieszkania sprzed stu lat, którego centralną część stanowi klimatyczny salon z mnóstwem bibelotów.

Wystawa została sfinansowana w ramach miejskiego programu obchodów stulecia odzyskania przez Polskę Niepodległości „Wyzwolona_1918”.

Wystawa prezentowana będzie w Muzeum Armii Krajowej od 9 marca 2018 r. do 31 grudnia 2018 r.

Kurator wystawy: Izabela Cisek
Autorzy: Izabela Cisek, Mateusz Gawlik

Współorganizator: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej
Partnerzy: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Archiwum Akt Nowych, Komisja Historii Kobiet, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

Recenzja tekstów: prof. Grzegorz Mazur
Oprawa graficzna: Maciej Skoczyński

• 

• 

• 

•