fbpx
Mija 81 lat od powołania Armii Krajowej

Mija 81 lat od powołania Armii Krajowej


14 lutego 1942 r. do Polski dotarła depesza Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego następującej treści:

Dnia 14 lutego 1942 r.
Kalina
W ślad za moim rozkazem l.2926 z dnia 3 IX 1941 r.
1. Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę ZWZ – wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią „Armię Krajową” podległą Panu Generałowi, jako jej dowódcy
2. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej […]
Naczelny Wódz
Sikorski
Generał broni

Obchody 81 rocznicy przemianowania

O godz. 12.00 przed Grobem Nieznanego Żołnierza na pl. J. Matejki odbyły się uroczystości związane z 81 rocznicą przemianowania ZWZ w AK. Organizatorami uroczystości byli: Wojewoda małopolski Łukasz Kmita, dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie dr hab. Filip Musiał oraz prezes Małopolskiego Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Grzegorz Surdy. Kwiaty pod grobem Nieznanego Żołnierza złożyła zastępca dyrektora Muzeum Armii Krajowej Joanna Mrowiec.

Powody powstania Armii Krajowej

Przemianowanie ZWZ na AK było bardzo istotnym aktem politycznym. Nowa nazwa miała podkreślić wojskowy i państwowy, a nie tylko konspiracyjny charakter formacji zbrojnej. W zamierzeniach rządu miała być to organizacja ponadpartyjna, a jej Komendant Główny upełnomocnionym przez rząd i jedynym dowódcą krajowej siły zbrojnej. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości, organizowanie samoobrony oraz przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich.

Przemianowanie ZWZ na Armię Krajową miało także istotny wymiar symboliczny. Uwidaczniało, że istnieją trzy części Polskich Sił Zbrojnych: Armia Polska na Zachodzie, Armia Polska w ZSRS i Armia Krajowa. To ta ostatnia prowadziła najbardziej intensywne działania. Kolejnym powodem przemianowania był oczywiście proces scalania wszystkich konspiracyjnych sił zbrojnych w Polsce. W kraju pod okupacją powstawały liczne organizacje konspiracyjne. Tworzyły je zarówno ugrupowania polityczne, organizacje społeczne oraz sami żołnierze.

Dowódcy Armii Krajowej ich los

Dowódcami Armii Krajowej byli kolejno generałowie: Stefan Rowecki ps. Grot – do 30 czerwca 1943, Tadeusz Komorowski ps. Bór – do 2 października 1944, Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek – do 19 stycznia 1945 r. Dwóch z nich za swoją działalność zapłaciło życiem. 30 czerwca 1943 r. na skutek zdrady został aresztowany gen. Rowecki. Następnie przewieziono go do Berlina. Tam odrzucił niemiecką propozycję współdziałania. W połowie lipca 1943 r. umieszczono go w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Dokładne okoliczności jego śmierci i miejsce pochówku są nieznane.

27 marca 1945 r. gen. Okulicki, ostatni dowódcę Armii Krajowej, został aresztowany przez Sowietów. Razem z nim aresztowano piętnastu innych przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Zatrzymanych działaczy podziemia niepodległościowego przewieziono do Moskwy, a następnie, 21 czerwca 1945 r., osądzono w tzw. procesie szesnastu przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRS. Gen. Okulicki został skazany na dziesięć lat więzienia; zmarł 24 grudnia 1946 r., na Łubiance.

Organizacja Armii Krajowej

Terenowa struktura organizacji odpowiadała przedwojennemu podziałowi administracyjnemu kraju. Na terenie województw tworzono okręgi, w powiatach – obwody, następnie – placówki i okręgi. Armia Krajowa była organizacją masową. Liczba żołnierzy wynosiła w 1942 ponad 100 tys. Latem 1944 r. już ok. 400 tys. Około 11 tys. Z nich stanowili oficerowie, 7,5 tys. podchorąży i 87,9 tys. podoficerowie. Kadra AK rekrutowała się z oficerów i podoficerów armii wrześniowej oraz z absolwentów tajnych Zastępczych Kursów Szkoły Podchorążych Rezerwy i Zastępczych Kursów Podoficerów Piechoty, a także przerzucanych do kraju oficerów, tzw. Cichociemnych

Akcja „Burza” i koniec AK

Kulminacją wysiłku zbrojnego AK była akcja „Burza”. Rozpoczęła się rozkazem gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” w listopadzie 1943 r. Działania zbrojne w ramach planu tej akcji rozpoczęły się 15 stycznia 1944 r. na Wołyniu wraz z przekroczeniem przez Armię Czerwoną granic RP ustalonych Traktatem ryskim. Mimo wspólnej walki z Niemcami NKWD rozbrajało i internowało polskie oddziały.

Powstanie Warszawskie było największym zrywem w okupowanej Europie. Po przegranej jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane. 19 stycznia 1945 r. Komendant Główny gen. Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Straty Armii Krajowej wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych w głąb Rosji i uwięzionych. Nie wszystkie oddziały AK podporządkowały się rozkazowi demobilizacji. Resztki podziemia akowskiego walczyły z okupacją sowiecką do początku lat pięćdziesiątych. Ostatnim żołnierzem WiN poległym z bronią w ręku był Józef Franczak ps. Laluś. Zginął od kul milicji 21 października 1963 roku.