Kobiety w walce o Niepodległą. #6 podcast z serii #zostańwdomu z #MuzeumAK.

Walka o odzyskanie niepodległości przez Polskę, jak się ostatecznie okazało, nie stanowiła jedynie domeny mężczyzn, chociaż ze względu na panujące prawo i zwyczaje, kobiety nie posiadały formalnej możliwości pełnienia służby wojskowej. Jednak determinacja wielu z nich skutkowała czynną walką z bronią w ręku, prowadzoną ramię w ramię z pozostałymi żołnierzami.

Jeszcze w dobie zaborów, kobiety aktywnie angażowały się w walki w ramach kampanii armii Księstwa Warszawskiego (warto wspomnieć tutaj chociażby Joannę Żubr – pierwszą kobietę, która otrzymała odznaczenie Virtuti Militari), w powstaniu listopadowym (bohaterska Emilia Plater i Barbara Bronisława Czarnowska), w powstaniu styczniowym (walcząca w krwawych bitwach Anna Pustowójtówna) czy wreszcie w I wojnie światowej (na szczególne wyróżnienie zasługują Aleksandra Zagórska oraz Wanda Gertz). Ponadto, Polki w trakcie zrywów niepodległościowych prężnie działały w warunkach konspiracyjnych, organizowały pomoc sanitarną, zajmowały się zaopatrzeniem, produkcją amunicji, często zapewniały zakwaterowanie i wyżywienie dla walczących, a także wniosły nieprzeceniony wkład jako kurierki.

Równolegle do działań niepodległościowych, kobiety podjęły starania w uzyskaniu prawa do samostanowienia. W przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych i Europy, w Polsce myśl emancypacyjna rozwijała się powoli. Ruch kobiecy organizował się przede wszystkim poprzez wydawanie pism i zakładanie stowarzyszeń o charakterze oświatowym i pomocowym. Co więcej, Polki angażowały się również w działalność polityczną, a propagatorkami idei równouprawnienia pozostawały również wybitne pisarki, takie jak Eliza Orzeszkowa czy Maria Konopnicka.

Wybuch I wojny światowej spotkał się ze znaczną aktywnością polskich działaczek. Wstępowały one do Związku Strzeleckiego, konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej i oddziału wywiadowczego Legionów Polskich. W 1918 roku powstała Ochotnicza Legia Kobiet – organizacja bojowa, która dawała Polkom możliwość formalnej służby żołnierskiej. Warto zaznaczyć szczególny udział Polek w pracach na rzecz społeczeństwa podczas wojny, na co składało się zakładanie komitetów aprowizacyjnych oraz pomoc medyczna, organizowana nie tylko na froncie, ale również w miastach i wsiach, nękanych chorobami i głodem.

Wysiłek Polek został doceniony niedługo później – 28 listopada 1918 roku, na mocy dekretu Naczelnika Państwa, przyznano czynne i bierne prawo wyborcze wszystkim obywatelom, bez rozróżnienia na płeć. I chociaż możliwość wniesiona nową ordynacją wyborczą nie zmieniła znacząco sytuacji wewnętrznej II Rzeczypospolitej, to stanowiła moment zwrotny w historii polskiego ruchu feministycznego – był to zauważalny początek wkraczania Polek w nowe role zawodowe i społeczne, a także ich pracy w służbach państwowych i mundurowych.