W Pałacu Krzysztofory na wystawie stałej w ramach cyklu "Widok na krakowian" od 14 marca do 3 czerwca br. prezentowane są pamiątki ze zbiorów rodzinnych związane z postacią generała Zygmunta Zielińskiego. W kwietniu 2025 r. przypada 100. rocznica śmierci tego zasłużonego dowódcy.

Kim był Zieliński, dwukrotny kawaler Orderu Virtuti Militari, czterokrotnie (!) odznaczony Krzyżem Walecznym, jeden z nielicznych wojskowych, który w okresie międzywojennym został awansowany do stopnia generała broni oraz otrzymał najwyższe polskie odznaczenie państwowe, Order Orła Białego?

Urodził się 1 sierpnia 1858 r. w podkrakowskich Rzeszotarach. Od 1875 r. przez 36 lat służył w armii austro-węgierskiej, z czasem awansował do stopnia pułkownika. W 1914 r. wstąpił do tworzących się Legionów Polskich; sformował 2. Pułk Piechoty, którego objął dowództwo. Na czele tej jednostki z powodzeniem walczył z wojskami rosyjskimi w Karpatach Wschodnich i Galicji, na Bukowinie. Dowodząc znaczną częścią II Brygady, jego oddziały wsławiły się w ciężkich bojach pod Rarańczą (11-17 czerwca 1915 r.), których kulminacyjnym momentem była szarża ułanów pod Rokitną.

Zieliński należał do grupy najbardziej zasłużonych dowódców legionowych. W wielu bojach dawał żołnierzom przykład męstwa, odwagi, rozwagi oraz poświęcenia. Zdobył sobie w II Brygadzie przydomek "Dziadek", podobnie jak w I Brygadzie Józef Piłsudski. Następnie dowodził III Brygadą Legionów. 24 kwietnia 1917 r. został komendantem Legionów Polskich. Na początku lipca 1917 r. opowiedział się za złożeniem przez legionistów przysięgi dotrzymania braterstwa broni wojskom Niemiec i Austro-Węgier. W październiku 1917 r. został dowódcą nowej formacji wojskowej, Polskiego Korpusu Posiłkowego; wkrótce potem otrzymał awans na stopnień generała majora.

Od listopada 1918 r. służył w nowo powstałym Wojsku Polskim. W kwietniu 1919 r. rozpoczął formowanie 3. Dywizji Piechoty Legionowej, której został dowódcą. Następnie walczył w Ukraińcami. Odznaczył się w walkach w rejonie Brzeżan (19 26 czerwca), następnie odrzucił oddziały ukraińskie za linię Zbrucza. W czasie wojny polsko-bolszewickiej, 26 czerwca 1920 r. został dowódcą 3. Armii.

W połowie sierpnia 1920 r. osłaniając od południa we współpracy z 4. Armią koncentrację Grupy Uderzeniowej Naczelnego Wodza przyczynił się w znacznym stopniu do przyszłego sukcesu wojsk polskich w starciu z Armią Czerwoną. W październiku 1920 r. został mianowany pierwszym dowódcą Okręgu Generalnego Pomorze. We wrześniu 1922 r. uzyskał awans na stopień generała broni. Na początku 1923 r., po 46 latach służby, przeszedł w stan spoczynku.

Generał Zieliński zmarł 11 kwietnia 1925 r. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim, w pobliżu grobu ułanów, którzy polegli w słynnej szarży pod Rokitną.

Zygmunt Zieliński był wielkim patriotą, znanym z prawości charakteru, kierował się prostymi zasadami etyki, z których najważniejsze były honor i umiłowanie ojczyzny.

Tekst: dr Piotr Hapanowicz, Muzeum Krakowa