Zakończenie powstania w getcie warszawskim

16 maja 1943 r. o godz. 20:15 odgłos potężnej detonacji rozniósł się po przestrzeni Warszawy. W wyniku wybuchu Wielka Synagoga, znajdująca się przy ul. Tłomackie, zamieniona została w olbrzymią stertę gruzu. Zniszczenie zabytkowego obiektu stanowiło zakończenie niemieckich działań pacyfikacyjnych, wymierzonych w stronę stawiających zbrojny opór siłom okupanta (od 19 kwietnia) mieszkańców warszawskiego getta. Brutalna forma tłumienia powstańczego zrywu przyczyniła się do zniszczenia całej żydowskiej dzielnicy. Trwający prawie miesiąc okres oszczędził zaledwie kilka budynków.

Żydowska społeczność, która podjęła walkę przeciwko niemieckiej polityce eksterminacyjnej, również zapłaciła wysoką cenę. Według meldunku J. Stroopa liczba osób, które zginęły na miejscu oraz zostały ujęte i deportowane do obozów, wyniosła nieco ponad 56 tysięcy.

Ogarnięte powstańczymi walkami getto mogło opuścić zaledwie kilkadziesiąt osób, z których większość, będąc już po „aryjskiej stronie”, zginęła na skutek denuncjacji, walcząc w szeregach oddziałów partyzanckich, jak również biorąc udział w powstaniu warszawskim.

Omawiany zryw okazał się być największym wystąpieniem zbrojnym przeciwko okupującym Europę Niemcom. Powstanie, już w momencie jego wybuchu, co zresztą potwierdzają wypowiedzi jego uczestników, nie było obwarowane nadzieją na zwycięstwo. Młodzi ludzie, chwytając za broń, chcieli przede wszystkim wywalczyć dla siebie godną śmierć.

 

Fot. Żydzi siłą wypędzani z terenu getta warszawskiego – fotografia z tzw. Raportu Stroopa, źródło: domena publiczna.