Wyzwolenie obozu w Holiszowie

5 maja 1945 r. żołnierze Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet w Holiszowie (w Czechach). Uwalniono około 700 kobiet, a do niewoli Polacy wzięli ok. 200 esesmanów i 15 strażniczek.

Brygada Świętokrzyska zmierzała w kierunku strefy zajętej przez wojska amerykańskie. Po drodze, na terenie Czechosłowacji zaatakowała niemiecki obóz w Holiszowie. Po krótkiej walce niemiecka załoga skapitulowała.

Brygada Świętokrzyska była największą formacją Narodowych Sił Zbrojnych, która walczyła zarówno z Niemcami jak i z podziemiem komunistycznym. Powstała 11 sierpnia 1944 r. na Kielecczyźnie pod dowództwem kpt. Antoniego Dąbrowskiego-Szackiego „Bohuna”. Jej głównym celem było zbrojne zwalczanie partyzantki komunistycznej. W styczniu 1945 r., z chwilą zbliżania się frontu wschodniego dowództwo Brygady stacjonującej wówczas w rejonie Miechowa zdecydowało się podjąć marsz na zachód. W tym celu „Bohun” zawarł porozumienie z lokalnymi dowódcami Wehrmachtu, dzięki czemu możliwe było wycofanie się oddziału NSZ na teren zajmowany przez Niemców. Po uzyskaniu zgody niemieckiej (wcześniej oddziały Brygady zostały przez nich ostrzelane) Brygada przeprawiła się przez Pilicę, a następnie przekroczyła dawną granicę z Niemcami. 1 maja 1945 r. żołnierze Brygady zakwaterowali się w pobliżu Pilzna, a po wyzwoleniu obozu dowódca planował jak najszybsze przyłączenie swego oddziału do 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, przebywającego we Włoszech. Ten jednak nie wyraził na to zgody ze względu na kolaborację z nazistami. W konsekwencji odmowy oraz wskutek pogarszania się stosunku ludności czeskiej do partyzantów z NSZ, oskarżanych przez komunistów o kolaborację z Niemcami, w sierpniu Amerykanie przewieźli partyzantów do koszar poniemieckich w Coburgu, a następnie rozbroili. Ostatecznie żołnierze Brygady zostali przydzieleni do Polskich Kompanii Wartowniczych, pełniących służbę na terenie okupowanych przez aliantów Niemiec.