Wybuch powstania w getcie warszawskim

W 1942 roku w III Rzeszy podjęto decyzję, że należy „oczyścić” Europę z osób pochodzenia żydowskiego. Przystąpiono do tzw. ostatecznego rozwiązania. Jednym z elementów nowej polityki była likwidacja żydowskich dzielnic. Jednym z miejsc przeznaczonych do likwidacji miało być warszawskie getto. Jego mieszkańcy podjęli decyzję, że nie poddadzą się bez walki. Pomimo, że byli bez szans.

19 kwietnia 1943 r.  na terenie warszawskiego getta wybuchło powstanie. Było ono rezultatem zainaugurowanej w lipcu 1942 roku akcji deportacyjnej. W jej wyniku z getta wywieziono ok. 150 tysięcy Żydów. Pozostali rozpoczęli przygotowania do militarnego zrywu – utworzono Żydowską Organizację Bojową (ŻOB), na czele której stanął Mordechaj Anielewicz. Motto organizacji brzmiało „Nie damy ani jednego Żyda”. Ponadto działalność zaczął prowadzić Żydowski Związek Wojskowy. Do nierównej walki z Niemcami przystąpiło kilkuset słabo uzbrojonych bojowników (część broni pozyskali dzięki wsparciu lokalnych struktur AK). Przygotowano także specjalne schrony nazywane bunkrami.

19 kwietnia 1943 roku do getta wkroczyły oddziały niemieckie, liczące ponad półtora tysiąca osób. W getcie centralnym walki koncentrowały się w trzech miejscach. ŻOB toczyła walkę na rogu Nalewek i Gęsiej oraz na rogu Zamenhofa i Gęsiej, ŻZW natomiast na pl. Muranowskim. Walczono także w warsztatach szczotkarzy, gdzie obroną dowodził Marek Edelman. Już pierwszego dnia Niemcy zostali zmuszeni do ucieczki z getta, tracąc przy tym kilkunastu zabitych. Słabe uzbrojenie spowodowało jednak, że wyrównana walka mogła być prowadzona przez kilka dni. Tymczasem nowym dowódcą SS i policji w Warszawie został Jürgen Stroop. Zmienił on taktykę walki, która zakładał ostrzeliwanie getta przez artylerię oraz palenie znajdujących się w nim budynków.

Pomimo przewagi strony niemieckiej bojownicy stawiali opór do 16 maja. Tego dnia Stroop własnoręcznie wysadził Wielką Synagogę oraz przygotował dla Heinricha Himmlera raport, którego tytuł przetłumaczony na język polski brzmiał: Nie istnieje już dzielnica żydowska w Warszawie.

 

Fot. Zdjęcie pochodzące z Raportu Stroopa – dowódca SS Jürgen Stroop stoi pośrodku, źródło: domena publiczna.