Sonderaktion Krakau

Był 6 listopada 1939 r….

Od początku okupacji Niemcy rozpoczęli niszczenie polskiej kultury i nauki. Celem było pozbawienie Polaków elit naukowych oraz stworzenie z narodu polskiego zbiorowiska przeznaczonego do wykonywania prostych prac, z planowaną fizyczną likwidacją w przyszłości. Pozostawiono jedynie szkolnictwo powszechne i zawodowe, ale z poważnie okrojonymi programami szkolnymi, tak aby służyło to niemieckim interesom. Na zagładę skazano polskie uniwersytety, i to zarówno instytucje, jak i kadrę naukową.

Jednym z pierwszych działań tego typu było podstępne zwabienie przez Niemców w dniu 6 listopada 1939 r., pracowników naukowych uczelni krakowskich, do gmachu Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod pretekstem wykładu poruszającego tematykę stosunku narodowego socjalizmu do nauki. Funkcjonariusze Einsatzgruppen der Sicherheitspolizei und des SD aresztowali przybyłych na odczyt, w większości profesorów. Były to 183 osoby, głównie pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz ponad 20 osób z innych krakowskich i polskich uczelni. Aresztowanych w dniu 27 listopada Niemcy wywieźli do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

Decyzję o aresztowaniu i osadzeniu w obozie koncentracyjnym polskich profesorów podjęto na najwyższych szczeblach władzy w III Rzeszy. Sonderaktion Krakau było szokiem dla międzynarodowej opinii publicznej i wywołało powszechne oburzenie na świecie. Dopiero na skutek interwencji międzynarodowych, w tym szczególnie Benito Mussoliniego, Niemcy część z uwięzionych zwolnili na początku 1940 roku (resztę wiele miesięcy później). Wtedy jeszcze, w połowie 1940 r., naziści liczyli się z opinią publiczną wolnego świata. Trudne warunki, w jakich znaleźli się krakowscy profesorowie, spowodowały śmierć i choroby części z nich.