Rozwiązanie Szarych Szeregów

17 stycznia 1945 r. rozwiązana została konspiracyjna organizacja harcerska, która w trakcie II wojny światowej funkcjonowała pod kryptonimem „Szare Szeregi”.

Rozmiar niepowodzenia militarnego polskiego Państwa w trakcie wojny obronnej 1939 r. i widmo opanowania kraju przez agresorów, zmusił Polaków jeszcze przed zakończeniem walk do podjęcia kroków, zmierzających do przejścia do działań o charakterze konspiracyjnym. 27 września 1939 r. w oblężonej Warszawie powołano organizację o nazwie Służba Zwycięstwu Polski, co było wstępem do formowania się z biegiem czasu struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Struktur zarówno o charakterze militarnym, mogących podjąć walkę o niepodległość Rzeczpospolitej, jak też ośrodków władzy cywilnej.

Do walki o niezależny byt swojej Ojczyzny włączyli się również harcerze. 27 września 1939 r. rozpoczęła swoją działalność Organizacja Harcerzy ZHP, której w następnym roku nadano kryptonim „Szare Szeregi”. Natomiast Organizacja Harcerek o kryptonimie „Bądź gotów” i „Związek koniczyn” działała oddzielnie, ale także w ramach ZHP.

Program Organizacji składał się z trzech zasadniczych punktów, kryjących się pod oczywistymi nazwami:

• „Dziś” – działalność konspiracyjna, nauka, mały sabotaż, przygotowanie do walki zasadniczej.
• „Jutro” – walka zbrojna, powstanie.
• „Pojutrze” – odbudowa i praca w wolnej Polsce.

Ze względu na strukturę wiekową organizacja dzieliła się na:

• Zawiszaków, do których przynależała młodzież w wieku od 12 do 14 roku życia.

Stawiano na rozwój intelektualny i pozyskiwanie wiedzy (nauka szkolna, na tajnych kompletach), wychowanie fizyczne (gimnastyka, ćwiczenia sportowe, wycieczki). Ponadto dla tej grupy organizowano i przeprowadzano różnego rodzaju gry harcerskie, które „wyrabiały” umiejętności kolporterów, gońców, łączników. Z biegiem czasu najmłodsi członkowie Szarych Szeregów zostali wciągnięci w cykl szkoleń, przygotowujących do służby pomocniczej (regulacja ruchu, łączność, ratownictwo). Najbardziej rozpoznawalną akcją Zawiszaków było zorganizowanie w tracie powstania warszawskiego Harcerskiej Poczty Polowej.

• Bojowe Szkoły – do tej struktury należeli harcerze liczący 15-17 lat.

W programie bieżącej działalności konspiracyjnej można wyróżnić trzy zasadnicze płaszczyzny:

– „Mały Sabotaż” (pisanie na murach haseł patriotycznych i sabotażowych, zrywanie niemieckich flag, rozdawanie ulotek, kolportaż prasy, rozlepianie afiszy, gazowanie kin, itp.)

– Akcja „N” (akcja propagandowa wymierzona w Niemców, stanowiła formułę walki psychologicznej z okupantem)

– Przeszkolenie wojskowe

• Grupy Szturmowe, w których służba była możliwa po ukończeniu 18 roku życia.

Aktywny udział w dywersji oraz przeszkolenie bojowe bardzo przydały się harcerzom w przyszłych działaniach.

W zakresie łączności program obejmował zagadnienia: budowy linii telefonicznych,  łączności, obsługi stacji rozdzielczych, obsługi radiostacji, nauki i ćwiczeń alfabetu Morse’a, jak też terenoznawstwa, posługiwanie się kompasem oraz mapą.

W zakresie podstaw minerstwa program obejmował zagadnienia: budowy przeszkód – barykad, kładek przejściowych (pomostów), przygotowywania materiałów wybuchowych, instalowanie min, budowa magazynów ziemnych, budowa schronów, itp.

Program szkolenia sanitarnego poświęcony był w głównej mierze zasadom udzielania
pierwszej pomocy przedmedycznej.

Literatura:

Jerzy Jabrzemski (red.), Szare szeregi Harcerze 1939-1945, tom 1-3.