Aresztowanie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego

27 i 28 marca 1945 r. NKWD aresztowało 15 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których następnie przewieziono do Moskwy i osadzono w więzieniu na na Łubiance.

Z początkiem marca 1945 roku gen. Okulicki „Niedźwiadek” otrzymał zaproszenie na spotkanie z dowódcą 1 Frontu Białoruskiego (w rzeczywistości był to gen. Iwan Sierow, szef kontrwywiadu wojskowego SMIERSz). Zaproszenie zostało przyjęte przez byłego dowódcę Armii Krajowej sceptycznie, jednak po konsultacjach z władzami cywilnymi postanowiono o udziale w spotkaniu.

Delegat Rządu na Kraj Stanisław Jankowski poinformował Sowietów, iż Rada Jedności Narodowej musi skonsultować się z władzami w Londynie. W odpowiedzi przedstawiciele Sowietów zaproponowali organizację lotu do stolicy Wlk. Brytanii. W ostatniej przed aresztowaniem, depeszy gen. Okulicki napisał do Londynu:

„Delegat Rządu i Stronnictwa RJN zaangażowały się już daleko wobec wojskowych władz sowieckich w kierunku ujawnienia działalności i zalegalizowania swej pracy. Rozmowa na ten temat Delegata Rządu, RJN i przedstawicieli stronnictw z gen. płk. Iwanowem ma się odbyć dniu 27.03. Na ogólne i kategoryczne żądanie tych czynników w rozmowie tej muszę wziąć udział”.

27 marca do Pruszkowa przybyli Okulicki, Jankowski oraz K. Pużak (przewodniczący RJN), jednak do spotkania nie doszło, gdyż Sowieci przełożyli je na dzień następny. Rankiem przywódcy PPP zostali poinformowani, że rozmowy zostaną przeniesione do Moskwy. Po przylocie do stolicy ZSRS Polacy zostali zamknięci w więzieniu na Łubiance.

Pomimo faktu, iż trzej główni przywódcy nie wrócili ze spotkania, reszta reprezentantów PPP pojawiła się 28 marca na spotkaniu. Wśród delegowanych byli: Kazimierz Bagiński, Adam Bień i Stanisław Mierzwa, Stanisław Jasiukowicz, Kazimierz Kobylański i Zbigniew Stypułkowski, Józef Chaciński i Stanisław Urbański, Eugeniusz Czarnowski, Stanisław Michałowski, Antoni Pajdak. Jako tłumacz towarzyszył im Józef Stemler-Dąbski z Departamentu Informacji i Prasy Delegatury.

Wszyscy w dniu 29 marca zostali poinformowani, że polecą na spotkanie z marszałkiem Żukowem do Poznania, jednak w rzeczywistości zabrano ich do Moskwy.

Aresztowani przywódcy polskiego podziemia, po brutalnym śledztwie, w dniu 18 czerwca 1945 r. stanęli w Moskwie przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego. W tym samym czasie w stolicy ZSRS toczyły się rozmowy w sprawie utworzenia w Polsce Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej…

 

 

fot. Kazimierz Pużak (był wśród aresztowanych 2 kwietnia), źródło: domena publiczna.