fbpx
Kazimierz Sosnkowski

Kazimierz Sosnkowski


Urodził się 19 listopada 1885 r. w Warszawie. Wywodził się ze rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Godziemba. W 1904 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, a rok później poznał Józefa Piłsudskiego i został członkiem Organizacji Bojowej PPS biorąc czynny udział w manifestacjach organizowanych przez bojówki. 15 sierpnia 1906 r. w czasie tzw. „krwawej środy” zorganizował na swoim terenie akcje zbrojne przeciwko Rosjanom. Po tym wydarzeniu został zmuszony do ucieczki do Szwajcarii oraz Włoch. Po powrocie osiadł we Lwowie, gdzie kontynuował studia architektoniczne. W stolicy Galicji ożenił się ze Stefanią Sobańską, a w 1908 r. Sosnkowskim urodziła im się jedyna córka – Zofia.

W tym samym roku K. Sosnkowski założył Związek Walki Czynnej. Pełnił w nim rolę szefa sztabu oraz zastępcy Józefa Piłsudskiego. Na bazie ZWC K. Sosnkowski współtworzył Związek Strzelecki, którego został dowódcą. W sierpniu 1914 r. został szefem sztabu I Kompanii Kadrowej, dowodząc w boju na froncie pod Kielcami. Pod koniec 1914 r. został mianowany podpułkownikiem, zastępcą komendanta oraz szefem sztabu Legionów Polskich. Dowodził I Brygadą w bitwie pod Tarnowem a także pod Kostiuchnówką. W trakcie kryzysu przysięgowego w 1917 r. wraz z komendantem został aresztowany i wywieziony do twierdzy w Magdeburgu. Po powrocie do kraju i awansowaniu na stopień generała został mianowany dowódcą Warszawskiego Okręgu WP.
W 1918 r. ciężko zachorował na grypę, tzw. hiszpankę. Choroby nie przetrwała jego córka, Zofia. Śmierć dziecka spowodowała silne zaburzenia psychiczne matki, co doprowadziło do unieważnienia małżeństwa Sosnkowskich.

Wiosną 1919 r. Sosnkowski został wiceministrem spraw wojskowych, odpowiadając za organizację Wojska Polskiego. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej odparł m.in. pierwszą ofensywę bolszewików na froncie litewsko-białoruskim. W sierpniu 1920 r. został mianowany ministrem spraw wojskowych w Rządzie Jedności Narodowej. W 1921 r. był jednym z autorów podpisanego z Francją sojuszu wojskowego. W tym samym roku ożenił się z Jadwigą Żukowską, siostrą cioteczną Witkacego i kuzynką Józefa Piłsudskiego.

W kolejnych latach zajmował wysokie stanowiska państwowe, a w 1925 r. stał na czele polskiej delegacji na międzynarodowej konferencji rozbrojeniowej w Genewie. Podczas przewrotu majowego próbował popełnić samobójstwo strzelając sobie w pierś, jednak kula ominęła serce i generał został uratowany. Po rekonwalescencji został inspektorem armii w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Po śmierci Piłsudskiego był postrzegany jako naturalny następca marszałka, jednak w wyniku interwencji prezydenta Mościckiego oraz powiększającej się roli marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza Kazimierz Sosnkowski był stopniowo odsuwany od życia publicznego. W obliczu nieuchronnej wojny proponował marszałkowi nowe plany obrony, jednak zostały one odrzucone.

Podczas kampanii obronnej w 1939 r. nie otrzymał przydziału wojennego, a jego prośby o to pozostały niezauważone. Generał zaproponował siebie jako dowódcę obrony Warszawy oraz przedstawił plany obrony stolicy, jednak Naczelny Wódz odmówił rekomendując Sosnkowskiego jako oficera łącznikowego Armii „Karpaty” w Rzeszowie. Następnie otrzymał dowództwo Frontu Południowego z zadaniem obrony na linii Sanu i obrony Lwowa, jednak zadanie to było niemożliwe do wykonania. W tym czasie generał Sosnkowski kierował podległym sobie wojskiem, niejednokrotnie walcząc z bronią w ręku na pierwszej linii frontu.

Po klęsce kampanii obronnej przedostał się przez Węgry do Francji, gdzie Władysław Raczkiewicz zgłosił gotowość przekazania mu urzędu prezydenckiego. Kazimierz Sosnkowski, odmówił, przyjmując stanowisko ministra bez teki w rządzie Władysława Sikorskiego. W listopadzie 1939 r. objął przewodnictwo Komitetu Rady Ministrów ds. Kraju oraz został komendantem Związku Walki Zbrojnej.

Po kapitulacji Francji dowodził ewakuacją polskich wojsk do Wlk. Brytanii. Mając utrudniony kontakt z okupowanym krajem, zaproponował premierowi Sikorskiemu ustanowienie osobnej Komendy Głównej ZWZ i mianowanie na to stanowisko gen. Stefana Roweckiego „Grota”. Napięte stosunki z gen. Sikorskim spowodowały, że gen. Sosnkowski został ponownie odsunięty od spraw bieżących polityki. Pomimo próśb, nie został oddelegowany do okupowanego kraju, otrzymał natomiast propozycję objęcia placówek dyplomatycznych w Brazylii lub Chinach.
Po śmierci gen. Sikorskiego Kazimierz Sosnkowski został mianowany Naczelnym Wodzem. Przez następne lata sprzeciwiał się ustępstwom na rzecz Sowietów. Działające w w kraju dowództwo Armii Krajowej ostrzegał przed niepotrzebnym szafowaniem krwią polskich żołnierzy, łudną nadzieją pomocy z Zachodu. W 1944 r. Kazimierz Sosnkowski był przeciwnikiem powstania w stolicy, jednak gdy doszło ono do skutku domagał się pomocy dla walczącej Warszawy. W reakcji na niewielką pomoc aliantów, 1 września 1944 r. wydał słynny rozkaz nr 19 do Armii Krajowej, w którym zażądał pomocy sojuszników oraz zarzucał im złamanie sojuszniczych zobowiązań. W efekcie zarówno Sowieci, jak i zachodni alianci wymusili odwołanie Sosnkowskiego ze stanowiska Naczelnego Wodza, co nastąpiło 30 września.

Po tym wydarzeniu K. Sosnkowski otrzymał urlop, podczas którego wyjechał z żoną do Kanady. Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji za oceanem, pozbawiony emerytury oraz środków do życia. Przez kolejne lata generał pracował fizycznie na farmie. Odsunął się od życia polskiej emigracji, jednak w latach 50., w obliczu skłóconej polskiej emigracji podjął w Londynie bezskuteczne próby zjednoczenia. Generał Kazimierz Sosnkowski zmarł 11 października 1969 r. w Kanadzie. Jego prochy powróciły do kraju w 1992 r.
Odznaczony Orderem Orła Białego, Orderem Virtuti Militari (V, IV i II klasy), Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Złotym Krzyżem Zasługi (dwukrotnie).