fbpx

Piłsudski


Józef Klemens Piłsudski był i jest nadal jednym z najbardziej rozpoznawalnych Polaków nie tylko w kraju, ale również poza jego granicami. Urodził się w 1867 r., a więc w okresie, gdy Polacy byli pozbawieni własnej państwowości; pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych, był synem powstańca styczniowego.

Od wczesnej młodości angażował się w działalność konspiracyjną. Początkowo jego działania na tym gruncie miały na celu przeciwdziałanie tragicznym skutkom rusyfikacji, jakiej poddawana była  również polska młodzież, natomiast z czasem przerodziły się w dojrzałą działalność polityczno-wojskową w nurcie niepodległościowym. Tym samym J. Piłsudski niewątpliwie wpisał się bardzo mocno w poczet osób, które przyczyniły się do powrotu Polski, jako niepodległego państwa, na mapy świata po zakończeniu I wojny światowej.

Równie mocno Piłsudski utożsamiany był z historią II Rzeczypospolitej z uwagi na fakt, że przez większy okres jej istnienia posiadał realny wpływ na bieg spraw państwowych, zarówno w kwestiach wewnętrznych, jak i w kreowaniu polityki zagranicznej. Szczególnie istotny wpływ na polityczny kształt państwa miał w pierwszym, nieco ponad czteroletnim okresie niepodległości, kiedy to jako Naczelnik Państwa oraz Naczelny Wódz posiadał najwyższą władzę, zarówno cywilną, jak i wojskową. Drugim momentem, który zapoczątkował powrót Piłsudskiego do czynnej polityki, był przewrót majowy.

Wydarzeniem bezpośrednio poprzedzającym zamach majowy, było rzekome ostrzelanie willi marszałka w Sulejówku. Następnego dnia po tym zdarzeniu, tj. 12 maja 1926 r., Józef Piłsudski udał się w eskorcie oddziałów wojskowych, skoncentrowanych w tym czasie w Rembertowie, do najwyższych władz państwowych, aby złożyć swój protest przeciwko próbom ataku na jego życie. W rzeczywistości był to początek próby przejęcia władzy. Oddziały wojskowe sprzyjające Piłsudskiemu bardzo szybko opanowały część prawobrzeżnej Warszawy zatrzymując się na linii Wisły, ponieważ przeprawa na drugą stronę rzeki okazała się niemożliwa na skutek blokady, dokonanej przez siły militarne opowiadające się po stronie rządu. Późnym popołudniem, około godziny 17:00, doszło do spotkania prezydenta Stanisława Wojciechowskiego z Józefem Piłsudskim na moście Poniatowskiego. Marszałek zażądał od Wojciechowskiego zdymisjonowania gabinetu rządowego Wincentego Witosa, co spotkało się ze stanowczym sprzeciwem, ponadto prezydent, jako naczelny zwierzchnik sił zbrojnych, nakazał zbuntowanym formacjom wojskowym złożenie broni. Powstały impas polityczny przerodził się w trzydniowe walki uliczne na terenie Warszawy, które kosztowały życie 379 osób oraz zdrowie dalszych 920, zarówno wojskowych, jak i cywilów. Starcie ograniczyło się w zasadzie do stolicy, zapobiegła temu znacząco postawa prezydenta i premiera, obaj politycy ustąpili ze swych urzędów. 15 maja 1926 r. władza państwowa znalazła się w rękach obozu sanacyjnego.

Od tego momentu, do swej śmierci, J. Piłsudski formalnie dwukrotnie pełnił funkcję Prezesa Rady Ministrów oraz trzykrotnie obejmował tekę ministra spraw wojskowych i co ważniejsze, przez cały ten okres miał realny wpływ w kwestiach wewnętrznych kraju, jak i na kurs polityki zagranicznej, której istotną doktryną było utrzymywanie „równej odległości” między Berlinem a Moskwą. Chociaż de facto jesienią 1930 r., ze względu na pogarszający się stan zdrowia, wycofał się z szerszej działalności politycznej i publicznej,  to poszczególne kompetencje cedował zaufanym sobie osobom. Krótko po przejęciu władzy przez sanację, w sierpniu 1926 r., znowelizowano zapis konstytucji marcowej oraz uchwalono nowe pełnomocnictwa dla prezydenta, którego urząd do września 1939 r. piastował Ignacy Mościcki. Natomiast niewspółmierne wzmocnienie tego urzędu nastąpiło wraz z wejściem w życie następnej konstytucji z kwietnia 1935 r., która przyznawała prezydentowi szerokie prerogatywy, radykalnie umniejszała rolę ustawodawczą i kontrolną parlamentu, większe kompetencje uzyskał też gabinet rządowy, nad którym funkcję nadzorczą uzyskał prezydent; tym samym zaburzony został klasyczny trójpodział władzy państwowej. Z różnym nasileniem odbywało się eliminowanie na różne sposoby przeciwników politycznych, bardzo często podejmowano próby rozbijania ośrodków opozycyjnych, władza starała się również stopniowo zawłaszczać coraz szersze sfery życia społecznego.

Śmierć Józefa Piłsudskiego nastąpiła 12 maja 1935 r, czyli równo 9 lat od przewrotu majowego, a dziś mają miejsce obchody 85. rocznicy tego wydarzenia.

Jego doczesne szczątki spoczęły 6 dni później w Krypcie św. Leonarda na Wawelu. Brak marszałka spowodował zachwianie się jedności obozu sanacyjnego, nie było drugiej takiej postaci, która swym autorytetem i charyzmą, mogłaby chociaż po części zapobiec takiemu trendowi. Piłsudski również nie pozostawił swym następcom testamentu politycznego, który mógłby nakreślać kształt osobowy i programowy przyszłych struktur władzy. Spowodowało to powstanie rys wewnątrz obozu piłsudczyków, czego najlepszym przykładem było powstanie różnych frakcji, uzurpujących sobie prawo do realizacji celów politycznych, wyznaczonych przez Piłsudskiego, co w praktyce oznaczało podejmowanie przez nie próby przejęcia jak największego zakresu władzy. W kwestiach wojskowych, naczelne dowództwo przejął marszałek Edward Śmigły-Rydz, a dyplomacją kierował Józef Beck. Prezydentem nadal był Mościcki. Przez ostatni czteroletni okres niepodległości kolejne ekipy rządowe podejmowały próby, mające na celu wzmocnienie i unowocześnienie polskiego państwa, zarówno na płaszczyźnie gospodarczo-ekonomicznej, jak i wojskowej, poprzez modernizację armii. Dyplomacja nadal starała się utrzymywać równy dystans relacji międzynarodowych zarówno ze stolicą III Rzeszy, jak i ZSRR oraz pozyskać realnych sojuszników. Niestety, niniejsze zabiegi w skutek agresji III Rzeszy i klęski wrześniowej zakończyły się fiaskiem.